Język strony

Kontrast:

    /    

Strona główna - Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury

Główne Menu


W poszukiwaniu optymalnego modelu uzasadnienia orzeczenia sądu

Pomysł realizacji projektu badawczego pt. „W poszukiwaniu optymalnego modelu uzasadnienia orzeczenia sądu” powstał na bazie doświadczeń z realizacji szkoleń dla sędziów pt. „Uzasadnianie orzeczeń sądowych”, które realizowano w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury od 2016 r. Wielu uczestników tych szkoleń, dostrzegając nadmierną objętość uzasadnień oraz ich trudny, niekiedy hermetyczny język prawniczy, sygnalizowało wówczas zainteresowanie w pisaniu uzasadnień krótszych i bardziej komunikatywnych dla stron. Jednocześnie jednak osoby te twierdziły, że „tradycyjnych” uzasadnień wymagają od nich sądy odwoławcze, które oczekują by uzasadnienie obszernie referowało stan sprawy od wniesienia pisma inicjującego postępowanie po przebieg rozprawy (tzw. „część historyczna”), było napisane językiem prawniczym oraz szeroko przywoływało orzecznictwo
i literaturę. Taki sposób uzasadniania nie jest jednak wymagany przez przepisy procesowe regulujące strukturę uzasadnienia zarówno w postępowaniu cywilnym jak i karnym. Przeciwnie, obie regulacje procesowe wyraźnie nakazują, by uzasadnienie było sporządzone w sposób zwięzły. W Dziale Badań
i Analiz Krajowej Szkoły powstała wówczas inicjatywa realizacji projektu badawczego, który doprowadziłby do opracowania sposobu uzasadnienia, pewnego wzorca, modelu, zawierającego jedynie niezbędną treść, a jednocześnie przejrzystego i możliwie komunikatywnego dla osoby nieposiadającej wykształcenia prawniczego.

Ponieważ wśród samych sędziów, pomimo zasadniczo ugruntowanego stanu prawego, istnieją rozbieżności co do sposobu sporządzenia uzasadnienia orzeczenia uznano, że nowo powstały model powinien być nie tylko opracowany, ale i oceniony przez sędziów. Z drugiej strony jednak, skoro uzasadnienie miało być możliwie komunikatywne i przejrzyste, za konieczne uznano także udział
w projekcie językoznawców.

Do udziału w projekcie zaproszono 17 sędziów cywilistów i 18 sędziów karnistów, którzy pozytywnie odpowiedzieli na zaproszenie umieszczone na platformie szkoleniowej KSSiP. Wyłoniono także czterech ekspertów: dwóch językoznawców, a także dwóch doświadczonych sędziów odwoławczych.

Uczestnicy projektu wraz z ekspertami wypracowali modelowe uzasadnienia w trakcie specjalistycznych warsztatów. Celem projektu nie było wypracowanie ani przełomowego, ani szczególnie oryginalnego uzasadnienia. Zważywszy na kodeksowe ramy prawne oraz liczebność polskich sędziów i różnorodności ich opinii co do sposobu uzasadniania można było przypuszczać, że upowszechnienie takiego modelu byłoby trudne. Chodziło więc raczej o opracowanie zbioru dobrych praktyk w formie wzorca, nazwanego w pewnym uproszczeniu „modelem”, który miałby szanse na upowszechnienie się w środowisku. Dlatego też przyjęto, że uzasadnienie modelowe powinno być opracowane na bazie „reprezentatywnego” uzasadnienia sporządzonego w sprawie cywilnej i karnej. Obie grupy uczestników wybrały zatem uzasadnienie będące podstawą opracowania modelu. Następnie uzasadnienia te poddano bardzo szczegółowej analizie w obu grupach. Każde uzasadnienie, zdanie po zdaniu, analizowano z punktu widzenia ich niezbędności oraz merytorycznej i językowej poprawności. W efekcie powstał pewien model uzasadnienia, który od „tradycyjnego” uzasadnienia różni się tym, że ma bardzo ograniczoną (kilkuzdaniową) część historyczną, jest pisane przy użyciu punktorów dzielących odrębne strukturalnie części uzasadnienia oraz jest napisane komunikatywnie (brak używania niezrozumiałych powszechnie, niekiedy archaicznych sformułowań, brak zdań wielokrotnie złożonych, używanie odesłań do literatury i orzecznictwa jedynie w niezbędnym zakresie). Ostatecznie uzasadnienia modelowe miały znacznie mniejszą objętość, niż uzasadnienia, na bazie których powstały: w obu przypadkach uzasadnienie modelowe było o około 60% krótsze niż uzasadnienia w wersji pierwotnej (wersja pierwotna uzasadnienia cywilnego liczyła 31 284, zaś wersja ostateczna 11 887 znaków. Wersja pierwotna uzasadnienia karnego liczyła 30 686 znaków, zaś ostateczna 11 667).

Uzasadnienia modelowe jak i kwestionariusz ankiety wysłano za pośrednictwem platformy e-KSSiP do wszystkich jej użytkowników będących sędziami orzekającymi w wydziałach cywilnych i karnych. Wedle pierwotnych założeń projekt miał się zakończyć we wrześniu 2020 r. konferencją go zamykającą. Niestety pandemia Covid-19 spowodowała konieczność przesunięcia konferencji, a tym samym zakończenia projektu, na rok 2021.

Już w trakcie trwania projektu zmienił się istotny dla niego stan prawny. Począwszy bowiem od 5 grudnia 2019 r. wprowadzono obowiązek sporządzania uzasadnienia w postępowaniu karnym na urzędowych formularzach. Zważywszy jednak na to, że uzasadnienia sporządzane w sprawach wykroczeniowych w dalszym ciągu były sporządzane w dotychczasowy sposób oraz z uwagi na poznawczy charakter projektu, badania były kontynuowane bez zmian i w konsekwencji, środowiskowej ewaluacji poddano także modelowe uzasadnienie w sprawie karnej. Jednocześnie jednak, korzystając z okazji do przeprowadzenia badań, kwestionariusz ankiety uzupełniono o pytania dotyczące praktyki stosowania formularzy uzasadnień. Dzięki temu niniejszy raport zawiera także wyniki badania w tym zakresie.

Zaproponowany przez Krajową Szkołę model uzasadnienia orzeczenia sądu zarówno w sprawach cywilnych jak i karnych został zasadniczo oceniony jako dobry. W odniesieniu do poszczególnych rodzajów uzasadnień oraz kryteriów ich oceny wyniki badań przedstawiają się następująco.

Trzy czwarte badanych sędziów cywilistów model uzasadnienia pod kątem zgodności z art. 3271 k.p.c. ocenia „raczej wysoko” lub „bardzo wysoko”. Można zatem przyjąć, że zdecydowana większość badanych uznaje, że rozbudowana część historyczna uzasadnienia nie stanowi elementu niezbędnego z punktu widzenia jego jurydycznej poprawności. W ocenie większości badanych zaletą modelowego uzasadnienia niewątpliwie jest także: a) „poprawność językowa” (84,0% ankietowanych oceniło ją „raczej wysoko” lub „bardzo wysoko”), b) „poprawność edycji tekstu”, c) „przejrzystość (forma uzasadnienia, przy użyciu punktów)” (74,35%). Jednocześnie większość uczestników tego badania uważa, że proponowany wzorzec uzasadnienia mógłby być powszechnie stosowany w sądach. Zauważono, że znaczna część osób, która wyraża takie zdanie, jednocześnie twierdzi, że taki model mógłby przyczynić się do skrócenia czasu potrzebnego na sporządzenie uzasadnienia co najmniej
w istotnym stopniu.

Zasadniczo podobnie oceniono modelowe uzasadnienie w sprawie karnej. Zdecydowana większość badanych orzeczników w sprawach karnych (ponad 75%) w ramach każdej badanej kategorii (za wyjątkiem ogólnej oceny) wskazała ocenę „raczej wysoką” lub „bardzo wysoką”. W szczególności dotyczyło to zgodności modelu z art. 424 k.p.k. Także zatem i sędziowie karniści w większości uznają, że tzw. część historyczna uzasadnienia nie jest jego niezbędnym elementem.

Badania potwierdziły praktyczną użyteczność uzasadnienia modelowego. Jego upowszechnienie się będzie skutkować oszczędnością czasu pracy poświęconego sporządzeniu uzasadnienia. Trudno oczywiście precyzyjnie określić jak długo zajmuje sporządzenie rozbudowanej części historycznej.
Z pewnością jednak jest to od kilkunastu minut w prostych sprawach do kilkudziesięciu, a niekiedy nawet i więcej, w sprawach złożonych. Ilość uwolnionego czasu w przeliczeniu na cały wymiar sprawiedliwości może być zatem pokaźna. Upowszechnienie uzasadnienia modelowego będzie miało także swoje pozytywne skutki społeczne. Można bowiem prognozować, że większa komunikatywność uzasadnień spowoduje wzrost poziomu społecznej legitymizacji wymiaru sprawiedliwości i poprawę wizerunku sądów. Promocja uzasadnienia modelowego powinna odbywać się przede wszystkim poprzez szkolenia dla sędziów oraz ich asystentów oraz zapoznanie z wnioskami wynikającymi z Raportu.

Pełnotekstowa wersja raportu z realizacji projektu jest dostępna tutaj:   Raport z realizacji projektu badawczego(pdf)

Syntetyczna prezentacja wyników badania: Prezentacja(zip)

W dniach 21-22 września 2021 r. w Lublinie odbyła się konferencja, będąca podsumowaniem projektu badawczego pt. „W poszukiwaniu optymalnego modelu uzasadnienia orzeczenia sądu”. Prelegentami byli językoznawcy, sędziowie, a także przedstawiciele zawodów prawniczych, mediów i organizacji pozarządowych.

Sprawozdanie z konferencji zostało opublikowane w Kwartalniku Krajowej Szkoły – Zeszyt nr 4 z 2021 r. i jest dostępne pod adresem: https://www.kssip.gov.pl/pobierz_plik/10_konecki.pdf

Na temat konferencji ukazały się w sieci następujące przekazy medialne:

Przekazy medialne z konferencji która odbyła się w Lublinie „W poszukiwaniu optymalnego modelu uzasadnienia orzeczenia sądu” w dniach 21-22 września 2021 r.: https://www.polskieradio.pl/7/5346/Artykul/2812276,Czy-uzasadnienia-wyrokow-sadowych-da-sie-pisac-w-sposob-zrozumialy

Przekazy medialne z konferencji która odbyła się w Lublinie „W poszukiwaniu optymalnego modelu uzasadnienia orzeczenia sądu” w dniach 21-22 września 2021 r.: https://radio.lublin.pl/2021/09/lublin-ku-bardziej-przystepnym-orzeczeniom-sadowym/

Przekazy medialne z konferencji która odbyła się w Lublinie „W poszukiwaniu optymalnego modelu uzasadnienia orzeczenia sądu” w dniach 21-22 września 2021 r.:

https://radio.lublin.pl/2021/09/jak-pisac-uzasadnienia-wyrokow-sadowych-by-byly-bardziej-zrozumiale-konferencja-w-lublinie/

Przekazy medialne z konferencji która odbyła się w Lublinie „W poszukiwaniu optymalnego modelu uzasadnienia orzeczenia sądu” w dniach 21-22 września 2021 r.: https://lublin.tvp.pl/55968440/jak-skrocic-czas-procesu-sadowego

Przekazy medialne z konferencji która odbyła się w Lublinie „W poszukiwaniu optymalnego modelu uzasadnienia orzeczenia sądu” w dniach 21-22 września 2021 r.: https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/formularze-uzasadnien-w-sprawach-karnych-sedziowie-za,510786.html

Przekazy medialne z konferencji która odbyła się w Lublinie „W poszukiwaniu optymalnego modelu uzasadnienia orzeczenia sądu” w dniach 21-22 września 2021 r.: https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/uzasadnienia-wyroku-konferencja-w-poszukiwaniu-optymalnego,510776.html

„Modelowe” uzasadnienie w sprawach cywilnych (wyciąg z raportu str. 94-100): link do pliku

„Modelowe” uzasadnienie w sprawach karnych (wyciąg z raportu str. 114-120): link do pliku
 

 

Data publikacji: 
2021-01-12 11:35
Data wytworzenia: 
2021-01-12 11:35
Autor treści: 
admin
Ostatnia zmiana: 
2023-02-21 08:00
Autor zmiany: 
Piotr
Woicki